INFOdoradca+ Informacje o zawodach - Powiatowy Urząd Pracy w Wieruszowie

Specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii 242203

• Innowator.
• Business innovation specialist.
• Specjalista do spraw wdrażania nowych technologii.
• Broker technologii.
• Menedżer innowacji.
• Menedżer ds. komercjalizacji innowacji.

W Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie:

• 2422 Policy administration professionals.

Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):

• Sekcja M – Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna.

Notka metodologiczna

Opis informacji o zawodzie opracowano na podstawie:

• analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe), źródeł internetowych oraz wyników badań i analiz prowadzonych w projekcie PO KL (2011–2013) „Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców”,
• analizy opisu zawodu zamieszczonego w wyszukiwarce opisów zawodów na Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia,
• zebranych opinii od recenzentów, członków panelu ewaluacyjnego oraz zespołu ds. walidacji i jakości informacji o zawodach.

Autorzy i eksperci opiniujący

Zespół Ekspercki:

• Andrzej Sułkowski – ITM Poland S.A., Radom.
• Aleksandra Ścibich-Kopiec – Krakchemia S.A., Kraków.
• Tomasz Sułkowski – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.

Zespół ds. walidacji i jakości informacji o zawodzie:

• Krzysztof Symela – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Ireneusz Woźniak – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Jarosław Sitek – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.

Recenzenci:

• Andrzej Stępień – Wyższa Inżynierska Szkoła Bezpieczeństwa i Organizacji Pracy, Radom.
• Radosław Gutowski – Impact Clean Power Technology S.A., Warszawa

Panel ewaluacyjny – przedstawiciele partnerów społecznych:

• Wojciech Jabłoński – Związek Pracodawców Warszawy i Mazowsza, Warszawa.
• Małgorzata Kowalska – Polskie Towarzystwo Towaroznawcze Oddział Mazowiecki, Radom.

Data (rok) opracowania opisu informacji o zawodzie: 2018 r.

Specjalista do spraw komercjalizacji ¹⁴ innowacyjnych technologii wspomaga rozwój przedsiębiorstwa poprzez kreowanie ścieżek wdrożenia innowacyjnej technologii lub produktu (wyrobu/usługi) w celu wprowadzenia ich na rynek.

Opis pracy

Specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii uczestniczy w procesach związanych z wdrożeniem innowacyjnych technologii i produktów oraz wprowadzeniem ich na rynek. Specjalizuje się w wyszukiwaniu możliwości przeniesienia nowych technologii i produktów na rynek, wspomaga tworzenie partnerstw pomiędzy przedsiębiorstwami, uczelniami, a także wspiera poszukiwanie finansowania rozwoju innowacyjnych przedsięwzięć.

Specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii jest wnikliwym obserwatorem procesów rynkowych, ekonomicznych i technologicznych związanych z innowacjami. Do jego podstawowych zadań należy analizowanie rynku potencjalnych dostawców i odbiorców innowacyjnych technologii, produktów, a także planowanie i organizowanie ich wdrażania i sprzedaży.

Specjalista w tym zakresie pozyskuje i promuje wiedzę o innowacyjnych rozwiązaniach technologicznych w środowisku naukowym i komercyjnym. Współpracuje z ośrodkami naukowymi i badawczo-rozwojowymi w celu pozyskania wiedzy o nowych technologiach, produktach i usługach oraz możliwych sposobach ich wykorzystania w praktyce gospodarczej. Uczestniczy również w opracowywaniu strategii rozwoju technologicznego przedsiębiorstwa, poszukuje partnerów biznesowych i naukowych do realizacji wspólnych przedsięwzięć z zakresu rozwoju innowacyjnych technologii i produktów.

Sposoby wykonywania pracy

W swojej pracy specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii stosuje metody, techniki i procedury związane z:

• promowaniem w środowisku naukowym i komercyjnym innowacyjnych technologii i produktów przedsiębiorstwa,
• informowaniem potencjalnych interesariuszy na temat możliwości i korzyści płynących z wdrożenia innowacyjnej technologii w ich działalności,
• poszukiwaniem ścieżek komercjalizacji innowacyjnych technologii i produktów,
• tworzeniem rekomendacji dla zarządu oraz zespołu projektowego tworzącego innowacyjne technologie i produkty, zawierających informacje zwrotne z rynku od potencjalnych interesariuszy o możliwych problemach i przeszkodach we wdrożeniu innowacyjnej technologii lub produktu w ich działalności,
• poszukiwaniem możliwości zawarcia partnerstw oraz pozyskania inwestora w celu przyspieszenia komercjalizacji produktu na potencjalnym rynku,
• tworzeniem koncepcji projektów badawczo-rozwojowych, których celem jest zwiększenie szansy na komercjalizację innowacyjnych produktów i technologii, w partnerstwie z ośrodkami badawczymi i uczelniami wyższymi,
• transferem wiedzy i technologii do przedsiębiorstw,
• uczestniczeniem w tworzeniu prototypów i poddawaniem ich ocenie potencjalnych odbiorców.
• uczestniczeniem w seminariach, konferencjach z obszaru innowacji produktowych, technologicznych, organizacyjnych, marketingowych oraz inteligentnych specjalizacji,
• analizowaniem aspektów kulturowych wpływających pozytywnie i negatywnie na potencjał wdrożenia i sprzedaży innowacyjnego produktu lub technologii na zagraniczny rynek komercyjny.

Więcej szczegółowych informacji znajduje się w sekcjach: 3.1. Zadania zawodowe oraz 3.2., 3.3. i 3.4. Kompetencje zawodowe.

Warunki pracy

Specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii pracuje w pomieszczeniach biurowych, szkoleniowych, produkcyjnych oraz w terenie.

Miejscem pracy specjalisty do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii są:

• uczelnie wyższe i instytuty naukowo-badawcze, centra rozwoju technologii,
• średnie i duże przedsiębiorstwa, często posiadające własną infrastrukturę badawczo-rozwojową, szczególnie z branży chemicznej, biotechnologicznej, medycznej, farmaceutycznej, telekomunikacyjnej, elektrotechnicznej, motoryzacyjnej,
• startupy ¹⁹ – firmy o wysokim ryzyku i potencjalnie wysokim zwrocie z podjętej inwestycji, działające w obszarze innowacyjnych technologii,
• firmy typu software house ²¹ – firmy tworzące systemy informatyczne.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.1. Możliwości podjęcia pracy w zawodzie.

Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy

Podstawowymi narzędziami pracy specjalisty do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii są:

• komputer z dostępem do sieci (internet, intranet),
• specjalistyczne oprogramowanie,
• telefon, faks,
• skaner, drukarka, ploter,
• projektor do prezentacji.

Dodatkowo, ze względu na możliwość wykonywania pracy w sposób zdalny, może wykorzystywać programy do komunikacji zdalnej oraz wideokonferencji.

Organizacja pracy

Praca specjalisty do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii nie jest rutynowa, co sprawia, że pracownik musi umieć samodzielnie organizować sobie czas i zadania. Wymagane jest dostosowanie czasu pracy do preferencji i oczekiwań klientów. Potencjalni klienci zagraniczni, ulokowani w różnych strefach czasowych, wymagają elastyczności czasowej podczas telekonferencji, zaś wyjazdy służbowe, w tym również zagraniczne, wiążą się z dużą mobilnością.

Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka

Długotrwała praca przy komputerze wiąże się z obciążeniem dla narządu wzroku i kręgosłupa. Natomiast praca w terenie, laboratoriach i pomieszczeniach produkcyjnych może powodować zagrożenia zdrowia wynikające z kontaktu z wyposażeniem technicznym, a także np. substancjami chemicznymi, jeżeli innowacja dotyczy tej branży. Częste podróże powodują zagrożenia wypadkami komunikacyjnymi.

Wymagania psychofizyczne

Dla pracownika wykonującego zawód specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii ważne są:

w kategorii wymagań fizycznych

• sprawność układu mięśniowo-szkieletowego,
• sprawność narządu wzroku,
• sprawność narządu słuchu;

w kategorii sprawności sensomotorycznych

• ostrość wzroku i słuchu,
• rozróżnianie barw,
• widzenie stereoskopowe,
• koordynacja wzrokowo-ruchowa,
• spostrzegawczość,
• zręczność rąk,
• zręczność palców;

w kategorii sprawności i zdolności

• uzdolnienia techniczne i organizacyjne,
• zdolność koncentracji uwagi,
• podzielność uwagi,
• dobra pamięć,
• kreatywność,
• wyobraźnia przestrzenna,
• uzdolnienia rachunkowe,
• rozumowanie logiczne,
• zdolność przekonywania,
• łatwość wypowiadania się w mowie i piśmie,
• wyobraźnia i myślenie twórcze,

w kategorii cech osobowościowych

• łatwość przerzucania się z jednej czynności na drugą,
• zdolność nawiązywania kontaktu z ludźmi,
• zdolność podejmowania szybkich i trafnych decyzji,
• samodzielność,
• komunikatywność,
• empatia,
• motywacja do osiągania celów,
• wysoka kultura osobista.
• inicjatywność,
• wytrwałość, cierpliwość,
• dokładność,
• ciekawość,
• dążenie do osiągnięcia celu,
• gotowość do ustawicznego uczenia się oraz dzielenia się wiedzą.

Więcej informacji znajduje się w sekcjach: 3.5. Kompetencje społeczne; 3.6. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu.

Wymagania zdrowotne

W zawodzie specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii wymagany jest dobry wzrok i słuch oraz ogólna sprawność układu kostno-stawowego, umożliwiająca swobodne przemieszczanie się w terenie oraz pomieszczeniach produkcyjnych i laboratoryjnych przedsiębiorstwa. Przeciwwskazaniem do wykonywania zawodu mogą być: poważna wada wzroku, niepełnosprawność kończyn dolnych uniemożliwiająca samodzielne poruszanie się oraz niektóre choroby psychiczne.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.4. Możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zawodzie.

Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie

Do podjęcia pracy w zawodzie specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii wymagane jest wykształcenie wyższe I, II lub III stopnia.

Preferowane są kierunki kształcenia z obszaru nauk technicznych, zarządzania, ekonomii oraz studia interdyscyplinarne.

Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie

Nie ma wymogów formalnych w zakresie niezbędnych kwalifikacji czy uprawnień, dopuszczających do wykonywania zawodu specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii.

Atutem przy zatrudnianiu specjalisty do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii jest:

• udokumentowany dorobek projektowy (nagrody, wyróżnienia, referencje firm, które wdrożyły innowacyjne technologie),
• posiadanie zaświadczeń i certyfikatów potwierdzających udział w szkoleniach np. z zakresu wdrażania innowacyjnych technologii, dotyczących prawa autorskiego oraz prawa ochrony własności intelektualnej,
• posiadanie zaświadczeń potwierdzających udział w szkoleniach z zakresu kontaktów biznesowych i interpersonalnych oraz certyfikatów potwierdzających nabyte umiejętności,
• posiadanie certyfikatów poświadczających znajomość języka obcego, głównie angielskiego,
• posiadanie prawa jazdy odpowiedniej kategorii.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.2. Instytucje oferujące kształcenie, szkolenie i/lub potwierdzanie kompetencji w ramach zawodu.

Możliwości rozwoju zawodowego i awansu

Specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii może kierować lub być członkiem zespołów odpowiedzialnych za rozwój i sprzedaż produktów. W szczególności może:

• być członkiem zespołu lub kierownikiem działu/pionu rozwojowego firmy,
• pracować na stanowisku opiekuna produktu lub grupy produktów oraz kierować zespołem realizującym projekt opracowania i wdrożenia do produkcji nowego produktu,
• być członkiem zespołu lub kierownikiem działu konstrukcyjnego firmy,
• być pracownikiem działu sprzedaży analizującym potrzeby klienta.

Specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii może awansować ze stanowiska członka danego zespołu na szefa zespołu, szefa działu lub docelowo na stanowisko dyrektora do spraw rozwoju firmy. Poszczególne szczeble kariery determinuje w znacznej mierze struktura oraz wielkość przedsiębiorstwa, w jakim specjalista pracuje. Może on także:

• rozwijać się zawodowo, podejmując kształcenie/szkolenie w zawodach pokrewnych,
• zdobywać doświadczenie zawodowe przy projektach dotyczących wdrażania nowych rozwiązań technologicznych oraz podczas współpracy ze specjalistami ze środowiska naukowego oraz gospodarczego,
• rozszerzać swoje kompetencje poprzez udział w szkoleniach, warsztatach i konferencjach, dotyczących innowacji i transferu technologii.

Specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii może uruchomić własną działalność gospodarczą i realizować zadania w formie wykonywania usług zleconych, np. w strukturach powołanego przez siebie startupu.

Możliwości potwierdzania kompetencji

Obecnie (2018 r.) w zawodzie specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii nie ma możliwości potwierdzania kompetencji zawodowych zarówno w edukacji formalnej, jak i pozaformalnej.

Kompetencje przydatne do wykonywania zawodu specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii potwierdzają uczelnie wyższe w ramach programów studiów I i II stopnia oraz studiów podyplomowych.

Ponadto można uzyskać potwierdzenie kompetencji w formie certyfikatów/zaświadczeń, wydawanych przez wyspecjalizowane instytucje, oferujące szkolenia dotyczące innowacji i transferu technologii.

Pracodawcy preferują również prezentację dorobku projektowego kandydata do zatrudnienia w formie portfolio (nagrody i wyróżnienia oraz rekomendacje z poprzednich miejsc pracy).

Więcej informacji można uzyskać w Bazie Usług Rozwojowych https://uslugirozwojowe.parp.gov.pl oraz Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Osoba zatrudniona w zawodzie specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii może rozszerzać swoje kompetencje zawodowe w zawodach pokrewnych:

Pracownik w zawodzie specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii wykonuje różnorodne zadania, do których należą w szczególności:

• Z1 Analizowanie rynku innowacyjnych technologii.
• Z2 Identyfikowanie technologii mających zastosowanie dla rozwoju danego produktu, przedsiębiorstwa lub branży.
• Z3 Analizowanie komercyjnych zastosowań potencjalnego rozwiązania technologicznego.
• Z4 Planowanie i organizowanie wdrażania innowacyjnych technologii.
• Z5 Prowadzenie analiz i badań zaadaptowanego rozwiązania technologicznego.
• Z6 Poszukiwanie źródeł finansowania projektów rozwojowych innowacyjnych technologii.
• Z7 Pozyskiwanie partnerów biznesowych do realizacji wspólnych projektów rozwojowych.
• Z8 Doradzanie potencjalnym odbiorcom nowej technologii i transfer technologiczny innowacji.
• Z9 Promowanie innowacyjnej technologii i jej nowo adaptowanego rozwiązania.
• Z10 Przygotowywanie materiałów analitycznych do opracowania strategii rozwoju danego produktu przy użyciu nowej technologii.
• Z11 Realizowanie audytu technologicznego.

Kompetencja zawodowa Kz1: Pozyskiwanie i promowanie wiedzy o nowych technologiach i innowacjach obejmuje zestaw zadań zawodowych Z1, Z2, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Kompetencja zawodowa Kz2: Przeprowadzanie procesu wdrożenia innowacyjnej technologii do danej gałęzi przemysłu obejmuje zestaw zadań zawodowych Z3, Z4, Z5, Z6, Z7, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Kompetencja zawodowa Kz3: Promowanie technologicznych oraz komercyjnych aspektów nowo odkrytych technologii obejmuje zestaw zadań zawodowych Z8, Z9, Z10, Z11, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Pracownik w zawodzie specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii powinien mieć kompetencje społeczne niezbędne do prawidłowego i skutecznego wykonywania zadań zawodowych.

W szczególności pracownik jest gotów do:

• Ponoszenia odpowiedzialności za skutki działań własnych i zespołu, w którym pracuje.
• Wykonywania pracy samodzielnie, jak i funkcjonowania w zespole projektowym.
• Współdziałania z dostawcami i odbiorcami innowacyjnych technologii.
• Inspirowania i organizowania działalności na rzecz rozwoju innowacyjności i rozwoju technologicznego.
• Dbania i utrzymywania trwałych relacji z partnerami oraz klientami.
• Przestrzegania zasad etycznych, w tym: uczciwości, rzetelności, poufności, prawa własności intelektualnej, prawa handlowego i cywilnego.
• Podnoszenia swoich kompetencji zawodowych w sposób ustawiczny, w kontekście doskonalenia jakości usług w zakresie komercjalizacji innowacyjnych technologii.

Pracownik powinien mieć zdolność właściwego wykonywania zadań zawodowych i predyspozycje do rozwoju zawodowego. Dlatego wymaga się od niego odpowiednich kompetencji kluczowych. Zostały one zilustrowane w formie profilu (rys. 1) ukazującego ważność kompetencji kluczowych dla zawodu specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii.

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii

Uwaga:

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych − projekt PIAAC (OECD).

Kompetencje zawodowe pracownika w zawodzie specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii nawiązują do opisów poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji.

Opis zawodu, zadań zawodowych i wymagań kompetencyjnych może stanowić materiał informacyjny dla przygotowania (lub aktualizacji) opisów kwalifikacji wprowadzanych do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (ZSK). Więcej informacji:

• Zintegrowany System Kwalifikacji: https://www.kwalifikacje.gov.pl
• Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji: https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii może znaleźć pracę w:

• przedsiębiorstwach różnej wielkości, które stawiają na szeroko rozumiany rozwój i zdobywanie rynku poprzez zastosowanie innowacyjnych technologii, dzięki czemu mają szanse stać się liderem w danej dziedzinie,
• jednostkach administracji publicznej różnych szczebli: departamentach ministerstw, urzędach marszałkowskich, wojewódzkich urzędach pracy, urzędach miast i gmin odpowiedzialnych za realizację zadań, związanych z komercjalizacją oraz regionalnymi inteligentnymi specjalizacjami,
• uczelniach wyższych – w zakresie wsparcia transferu technologii, innowacyjnych rozwiązań, patentów z nauki do biznesu,
• instytucjach naukowo-badawczych (publicznych i prywatnych) i innych organizacjach, których zadaniem jest wspieranie procesów komercjalizacji, łączenie partnerów naukowych i biznesowych, promowanie innowacji, budowanie świadomości i kultury innowacji w tych środowiskach, tj. w:
  • centrach innowacji,
  • centrach badawczo-rozwojowych ³,
  • centrach transferu technologii ⁴,
  • akceleratorach, inkubatorach przedsiębiorczości ⁷,
  • parkach naukowo-technologicznych ¹⁶,
  • parkach przemysłowych ¹⁷,
  • parkach technologicznych ¹⁸,
  • innowacyjnych klastrach przemysłowych ¹¹,
  • instytutach badawczych.

Specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii może założyć i prowadzić własną działalność gospodarczą, świadcząc np. usługi w formie doradztwa i wdrożeń zewnętrznych.

Kształcenie

Obecnie (2018 r.) w ramach systemu kształcenia formalnego w Polsce nie przygotowuje się kandydatów do pracy w zawodzie specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii.

Kompetencje przydane dla zawodu specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii można uzyskać i potwierdzić w ramach studiów I, II i III stopnia oraz studiów podyplomowych powiązanych z innowacjami i transferem technologii (np.: komercjalizacja nauki i technologii; zarządzanie projektem badawczym i komercjalizacja wyników badań; zarządzanie innowacją – design management; projektowanie innowacji; menedżer innowacji; menedżer ds. komercjalizacji innowacji).

Szkolenie

Osoba, która zamierza wykonywać zawód specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii, może nieustannie się doskonalić i podnosić swoje kompetencje poprzez udział w szkoleniach oferowanych przez wyspecjalizowane instytucje oraz uczelnie wyższe.

W zależności od potrzeb firmy pracodawcy samodzielnie organizują wewnętrzne szkolenia (lub zlecają je firmom komercyjnym), np. z zakresu tworzenia strategii rozwoju, wprowadzania zmian, wdrażania innowacji, narzędzi do zarządzania innowacjami, prawnych aspektów transferu nowych technologii.

Wynagrodzenie (2018 r.) osób pracujących na stanowiskach właściwych dla zawodu specjalisty do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii jest zróżnicowane i wynosi z reguły do 10 000 zł miesięcznie brutto w przeliczeniu na jeden etat.

Poziom wynagrodzeń w przypadku stanowisk o niższym poziomie wymagań nie przekracza często 5000 zł brutto, a na stanowiskach wymagających wyższych kompetencji oraz znacznego doświadczenia (np. Product Manager Innovation) wynagrodzenia kształtują się w przedziale od 18 000 zł do 22 000 zł brutto.

Poziom wynagrodzeń osób wykonujących zawód specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii uzależniony jest od:

• wykształcenia i doświadczenia zawodowego,
• szczegółowego zakresu zadań,
• sytuacji na lokalnym rynku pracy,
• rodzaju pracodawcy (prywatny, publiczny),
• formy zatrudnienia (samozatrudnienie, etat).

W zawodzie specjalista do spraw komercjalizacji innowacyjnych technologii możliwe jest zatrudnienie osób niepełnosprawnych. Jest to uzależnione od stopnia niepełnosprawności. Przy zastosowaniu odpowiednich regulacji w zakresie czasu pracy oraz prawidłowej ergonomii stanowiska pracy dopuszczalne jest zatrudnienie w tym zawodzie osób:

• z niewielką dysfunkcją kończyn dolnych (05-R), która nie wyklucza stania i chodzenia, w tym samodzielnego przemieszczania się,
• z niewielką dysfunkcją kończyn górnych (05-R), która nie wyklucza wykonywania bardziej precyzyjnych czynności,
• z dysfunkcją narządu wzroku (04-O), jeśli posiadana wada jest skorygowana odpowiednimi szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi, które zapewnią ostrość widzenia,
• słabosłyszących, głuchych i głuchoniemych (03-L) pod warunkiem zapewnienia im odpowiedniej pomocy technicznej oraz właściwego przygotowania środowiska i stanowiska pracy np. pod kątem możliwości percepcji sygnałów alarmowych.